Noordbrabants Historisch Jaarboek 2024

Het Noordbrabants Historisch Jaarboek 2024 is wederom een samenwerking met de Stichting Colloquium ‘De Brabantse Stad’. Het bevat de handelingen van het twintigste colloquium, dat op 13 en 14 oktober 2023 plaatsvond in Antwerpen. Net als het colloquium heeft het jaarboek daarmee het thema Geleefd geloof. Religie in de Brabantse steden van de late middeleeuwen tot de 20^ste eeuw.

Kerk en religie namen in de steden van het Ancien Régime een belangrijke plaats in en ook in de negentiende en twintigste eeuw was hun rol nog lang niet uitgespeeld. De wijze waarop kerk en religie bestudeerd worden en de onderzoeksthema’s die aan bod komen, zijn de laatste decennia sterk veranderd. Tijdens het colloquium stonden de perspectiefverschuivingen centraal. Michiel Vandenbroucke beschrijft de band met de stad Brussel van de mystieke auteurs Jan van Ruusbroec, Jan van Leeuwen en Willem Jordaens, die deel uitmaakten van de communiteit van Groenendaal. Lianne van Beek hoopt in 2025 te promoveren op een sociale geschiedenis van de verering van laatmiddeleeuwse miraculeuze Mariabeelden in ’s Hertogenbosch, Amersfoort en Scheut. In haar artikel voor deze editie van het NHJ bespreekt ze de fase-indeling in de ontwikkeling van de devoties tot de Maagd Maria, die ze in haar proefschrift toetst. Guido Marnef bespreekt de processiecultuur in het Antwerpen van de zestiende en zeventiende eeuw, met oog voor de gevolgen van de Reformatie en de Contrareformatie op hoe processies functioneerden in de stedelijke samenleving. Charles-Yvan Élissèche schetst een concreet beeld van hoe de militairen van de Spaanse citadel van Antwerpen tussen 1610 en 1718 Sacramentsdag vierden. Melina Reintjens beschrijft de heropleving van de cultus rondom de Brusselse Mirakelhosties in de Sint-Goedelekerk in het midden van de zestiende eeuw. Tine Van Osselaer schetst de biografie van een eikenhouten kist die ooit toebehoorde aan de ‘heilige non’ Maria Margaretha van de Engelen, een Engelse karmelietes in Antwerpen. Jean-Louis Moreau beschrijft pogingen van de protestantse kerken tussen 1837 en 1939 om voet aan de grond te krijgen in Waals-Brabant; en het katholieke verzet daartegen. Het NHJ sluit af met een kroniek van recent verschenen publicaties die de Brabantse geschiedenis betreffen.

Deze editie van het NHJ bevat artikelen in het Nederlands en het Frans. Elk artikel is voorzien van een samenvatting in het Nederlands, Frans en Engels.

Noordbrabants Historisch Jaarboek 41 (2024), 200 p., ISBN 978-90-831218-4-0

Het jaarboek is ook in druk te bestellen via info@stichtingzhc.nl € 29,95 (incl. btw; excl. verzendkosten).

Thijs Kemmeren – Sport in Tilburg (1840 – 1940). Identiteit, diversiteit en distinctie

Wat was de betekenis van sport voor Tilburgers en de Tilburgse samenleving tijdens de ontwikkeling tot moderne industriestad? Voormalig gymnastiekleraar en docent sportmarketing Thijs Kemmeren deed onderzoek naar sportbeoefening in de stad. Voor Kemmeren is sport een sociaal-cultureel verschijnsel, het zijn activiteiten met maatschappelijke betekenis. In het boek volgt hij Tilburgse sporters, sportverenigingen, -faciliteiten en -evenementen uit het verleden van handboogschieten en wielrennen tot voetbal, gymnastiek, korfbal en hockey. Hij beschrijft hoe sport sociale onderscheiden kon bevestigen of juist tot sociale samenhang en een gevoel van gezamenlijkheid kon leiden, hoe de sport die je beoefent, uitdrukking kon zijn van identiteit en standsverschil, hoe spanningen in de samenleving ontlading vonden op het sportveld tijdens derby’s, hoe nieuwkomers vernieuwing brachten in de sport, hoe belangrijk kampioenschappen en sporters waren voor de stedelijke samenleving. Via de sport krijgen we zo ook meer zicht op maatschappelijke veranderingen in de stad.

Het boek is verkrijgbaar via PicturesPublishers.

Noordbrabants Historisch Jaarboek 2023

Ook in 2023 biedt het Noordbrabants Historisch Jaarboek weer een gevarieerd palet aan artikelen over de geschiedenis van Brabant. Janka Borgo opent deze editie met een artikel over de gemeynt van Erp tussen 1300 en 1832. Het betreft een bewerking van de masterscriptie waarmee ze eerder de Scriptieprijs Brabantse geschiedenis won. Ze kijkt zowel naar de organisatorische als naar de ruimtelijke ontwikkeling van de woeste gronden rondom het dorp. Charles de Mooij schrijft over het onderzoek dat hij deed naar een zeventiende-eeuws meisjesportret uit Bergen op Zoom en de betekenis van de op het portret afgebeelde stedelijke beloningspenning. Annemarie van Lith-Droogleever Fortuijn biedt zicht op de armenzorg in de dorpen van het Land van Ravenstein in de achttiende eeuw. Harry de Wit neemt de lezer mee op de tocht die Johannes de Groot in 1812 en 1813 maakte als Eindhovense dienstplichtige in Napoleons leger. Van Felix Bosch leert de leaer hoe jonkheer A.F.O. van Sasse van Ysselt (1852-1939) ’s Hertogenosch en Brabant vertegenwoordigde op verschillende politieke niveaus. Ten slotte laat Ton de Jong zijn licht schijnen op de rol van de Ordnungspolizei in Noord-Brabant tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Noordbrabants Historisch Jaarboek 40 (2023), 211 p., ISBN 978-90-831218-3-3

Het jaarboek is ook in druk te bestellen via info@stichtingzhc.nl € 29,95 excl. verzendkosten.

Paul Klep – IJzer als vriend

De ijzergieterij ETNA is langzamerhand een totaal mythisch bedrijf geworden in Breda. In duizenden families in Breda, Teteringen, Princenhage, Rijsbergen, Zundert, Ginneken en Bavel en ook over de grens in de Antwerpse Kempen worden kleine gietijzeren aandenkens bewaard, die vlot uitgedeeld zijn bij het negentig- en honderdjarige bedrijfsjubileum of bij een ander feestje. Maar wat weten we nog van de concrete gang van zaken bij De Etna? Over de arbeidsomstandigheden? Over de rol van de familie Klep? Veel families hebben herinneringen aan Etnakachels en -fornuizen die thuis stonden. Maar waarom zijn die uitermate degelijke gietijzeren producten eigenlijk verdwenen? Waarom is de fabriek van De Etna – met meer dan duizend werknemers – uit de stad verdwenen, compleet met het hele personeel en alle fabrieksverenigingen, behalve de bridgeclub? En hoe is de link precies tussen De Etna die tegenwoordig in de Achterhoek bestaat en het oorspronkelijke bedrijf?
Dit boek is het antwoord op al die vragen.

Het boek is verkrijgbaar bij Pictures Publishers.

Noordbrabants Historisch Jaarboek 2022

Een middeleeuwse stad heeft op het eerste gezicht een duidelijk territorium: het is het gebied binnen de muren. Maar de stad oefent op allerlei manieren invloed uit op haar omgeving: juridisch, sociaaleconomisch, politiek. De grenzen van die invloed liggen niet allemaal vast. Hoe zou dat ook kunnen in een tijd waarin kaarten niet bestaan? Tegen het einde van de middeleeuwen krijgen stadsbesturen, maar ook vorsten de behoefte aan een overzicht van hun gebieden. De eerste moderne kaarten worden getekend. Maar tegelijkertijd bestaan er kaarten die niet de realiteit weergeven. Deze kaarten representeren niet de geografische werkelijkheid, maar een politiek of sociaal ideaal. De bijdragen in dit jaarboek beschrijven deze tussenfase waarin geografisch betrouwbare kaarten bestaan naast plattegronden die je eerder allegorisch zou kunnen noemen. Een proces dat nog weinig is onderzocht, maar dat veel zegt over allerlei maatschappelijke ontwikkelingen. Het vormde het thema van het Colloquium De Brabantse stad dat op 15 en 16 oktober 2021 plaatsvond in Brussel: ‘Stad en territorium. De perceptie en representatie van stad en vorstendom in Brabant’. Het jaarboek bevat de handelingen van dit colloquium.

Het jaarboek 2022 is open access online raadpleegbaar. Klik daarvoor hier.

Noordbrabants Historisch Jaarboek 39 (2022), 183 p., ISBN 978-90-831218-2-6

Het jaarboek is ook in druk te bestellen via info@stichtingzhc.nl € 29,95 excl. verzendkosten.

Maarten van Boven – De bokaaldrinkers van Zegenwerp. Het patriottisme in ‘s-Hertogenbosch 1785-1787

Hendrik de Roo van Wulverhorst ontving vele gasten op zijn landgoed Zegenwerp bij Sint-Michielsgestel. Van medio maart 1779 tot half juli 1787 dronken nieuwe bezoekers wijn uit een gegraveerde bokaal waarna zij schreven in het bij dat glas behorende vriendenboek, soms alleen hun naam, soms een korte wens of een vers. Veel van de gasten waren patriot en aan de hand van dit album kan het netwerk van Bossche patriotten worden gereconstrueerd, evenals de context waarin zij opereerden. Dit boek geeft een gedetailleerd beeld van deze roerige periode in de geschiedenis van Den Bosch en bevat een geannoteerde transcriptie van het album van Zegenwerp.

Het boek is verkrijgbaar bij PicturesPublishers.