Mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank of hun energierekening niet kunnen betalen. Of opvang van daklozen. Het is vaak in het nieuws. Maar hoe ging de zorg voor armen vroeger? Van de liefdadigheid en de bedeling in de steden weten we al best veel. Dat geldt nog niet voor het platteland. Annemarie van Lith-Droogleever Fortuijn uit Berlicum deed onderzoek naar de armenzorg in het Land van Ravenstein in de achttiende eeuw en schreef er een boek over. Naast de stad Ravenstein komt een hele reeks dorpen aan bod: Deursen, Dennenburg, Demen, Langel, Huisseling, Herpen, Schaijk, Reek, Veld, Uden, Boekel en Zeeland.

Annemarie van Lith studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Daarna werkte ze 25 jaar lang als docent geschiedenis in het volwassenenonderwijs en gaf ze cursussen geschiedenis aan de Volksuniversiteit in ’s-Hertogenbosch. In die tijd was ze op zoek naar een onderwerp voor nieuw onderzoek. De armenzorg in het Land van Ravenstein kwam op haar pad. Het is een bijzonder project, legt Van Lith uit. ‘Een amateur-historicus was met dit onderwerp bezig, maar overleed helaas. Zo leek van een veelbelovend onderzoek niets terecht te komen. De Stichting Zuidelijk Historisch Contact vroeg me met dit onderzoek verder te gaan. Dat deed ik graag.’ Inhoudelijk was het echt een ontdekkingstocht. ‘Armenzorg op het katholieke platteland in het verleden is nog weinig onderzocht. Dit onderzoek is uniek voor Nederland.’

Van Lith werkte zich door de boekhouding van de armenzorg van de dorpen en bekeek testamenten. ‘Ik heb veel interessante informatie gevonden over de verschillende dorpen en hun inwoners.’ Van Lith ontdekte dat er in het Land van Ravenstein gemiddeld per persoon veel minder geld beschikbaar was dan in de steden. Ze kwam er ook achter dat de pastoor in dit gebied een belangrijke rol speelde bij de armenzorg. Net als elders in de Republiek ging het bij de uitgaven meestal om geld, kleding of brandstof, zo stelt ze vast. ‘Er kwamen in het Land van Ravenstein wel typische dorpsbehoeften bij: een koe, een varken, het bewerken van land.’

Arnoud-Jan Bijsterveld, hoogleraar Cultuur in Brabant aan de universiteit in Tilburg, prijst het boek: ‘We leren veel over de interne organisatie van de dorpen in het Land van Ravenstein. Indrukwekkend is de inkijk in het leven van talrijke arme sloebers, door ziekte en ongeluk getroffen families, en ouden van dagen die het hoofd niet boven water konden houden.’ Hij voegt daaraan toe dat het boek een goudmijn is voor mensen die hun stamboom willen uitdiepen: ‘want we komen heel wat persoonlijke en gezinsgeschiedenissen tegen.’

Het boek is te bestellen bij Uitgeverij Pictures Publishers á € 24,95.

Weemoed en ergernis: die tegenstrijdige gevoelens bepalen de herinneringen aan het Rijke Roomse Leven. Het is de periode waarin de samenleving in Noord-Brabant werd gekenmerkt door het katholieke geloof. Olivier Rieter ging na hoe deze periode wordt verguisd, maar tegelijkertijd ook nostalgie oproept. Dit boek is gebaseerd op zijn vernieuwende onderzoek naar nostalgie, waarin hij dit begrip vanuit verschillende disciplines bestudeerde. Het werpt een nieuw licht op het verleden en op de manier waarop wij naar het verleden kijken.

Tijdens de Duitse bezetting werd het grootseminarie bij Haaren, tussen Tilburg en ’s-Hertogenbosch, als gijzelaarskamp en ‘Polizeigefängnis’ gebruikt. Er zaten onder anderen verzetsstrijders, agenten van het beruchte Englandspiel en joodse burgers.

Onder de gijzelaars waren de latere premier Jan de Quay en industrieel Frits Philips. De gijzelaars hingen represailles boven het hoofd, de gevangenen waren in bange afwachting van hun verhoor, proces, vonnis en wegvoering. Van verschillende gedetineerden zijn de verhalen bekend, maar het ‘grote verhaal’ wordt nu voor het eerst gepresenteerd. Haaren was een kamp van levensgrote tegenstellingen: terwijl gijzelaars in de zon zaten, stapten joodse gevangenen in vrachtwagens die naar Westerbork reden. Van de drieduizend gevangenen zijn meer dan zeshonderd in een concentratiekamp omgekomen. Dit boek laat zien dat het gebouw als ‘plaats van herinnering’ – het is grotendeels nog in oorspronkelijke staat – een duidelijke plaats verdient op de historische kaart van Nederland.

De strohulzenindustrie in Zuid-Nederland was in de eerste helft van de twintigste eeuw een kleinschalige bedrijfstak die moeite had zich staande te houden tegenover de internationale concurrentie. De ondernemers in deze bedrijfstak trachtten zich staande te houden door samenwerking. Strohulzen waren in die tijd het belangrijkste verpakkingsmateriaal voor onder meer wijnflessen.

Frans Voermans onderzocht in hoeverre deze samenwerking en de kartelvorming die hiervan het gevolg was, succes had. Verder toetste hij dit kartel aan de theorievorming over kartelvorming en schetste hij een overzicht van de strohulzenindustrie.

Tilburg heeft een rijke geschiedenis als het gaat om homoseksualiteit en gender- en seksediversiteit. Een geschiedenis die veel verder terugreikt in de tijd dan Roze Maandag op de kermis en feitelijk begint in 1831, toen de toenmalige kroonprins Willem zich in Tilburg vestigde. Hij is de eerste van wie we zeker weten dat hij homoseksueel gedrag vertoonde.

Dit boek gaat over de lange weg van het doodzwijgen van de homoseksuele kant van de Willem II tot de uitbundige viering van Roze Maandag. Een weg die lang meanderde rond misdaad, schaamte en onderdrukking, om vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw van richting te veranderen naar een langzaam groeiend zelfbewustzijn. Vanaf die tijd was homoseksualiteit in Tilburg zichtbaar in het publieke domein. LHBTI’ers wisten vanaf de late jaren zeventig erkenning af te dwingen. Homoseksueel, sekse- en genderdivers gedrag drong langzaam door tot het dagelijks Tilburgse leven en werd, door de viering van Roze Maandag, zelfs onderdeel van de Tilburgse identiteit.