Mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank of hun energierekening niet kunnen betalen. Of opvang van daklozen. Het is vaak in het nieuws. Maar hoe ging de zorg voor armen vroeger? Van de liefdadigheid en de bedeling in de steden weten we al best veel. Dat geldt nog niet voor het platteland. Annemarie van Lith-Droogleever Fortuijn uit Berlicum deed onderzoek naar de armenzorg in het Land van Ravenstein in de achttiende eeuw en schreef er een boek over. Naast de stad Ravenstein komt een hele reeks dorpen aan bod: Deursen, Dennenburg, Demen, Langel, Huisseling, Herpen, Schaijk, Reek, Veld, Uden, Boekel en Zeeland.
Annemarie van Lith studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Daarna werkte ze 25 jaar lang als docent geschiedenis in het volwassenenonderwijs en gaf ze cursussen geschiedenis aan de Volksuniversiteit in ’s-Hertogenbosch. In die tijd was ze op zoek naar een onderwerp voor nieuw onderzoek. De armenzorg in het Land van Ravenstein kwam op haar pad. Het is een bijzonder project, legt Van Lith uit. ‘Een amateur-historicus was met dit onderwerp bezig, maar overleed helaas. Zo leek van een veelbelovend onderzoek niets terecht te komen. De Stichting Zuidelijk Historisch Contact vroeg me met dit onderzoek verder te gaan. Dat deed ik graag.’ Inhoudelijk was het echt een ontdekkingstocht. ‘Armenzorg op het katholieke platteland in het verleden is nog weinig onderzocht. Dit onderzoek is uniek voor Nederland.’
Van Lith werkte zich door de boekhouding van de armenzorg van de dorpen en bekeek testamenten. ‘Ik heb veel interessante informatie gevonden over de verschillende dorpen en hun inwoners.’ Van Lith ontdekte dat er in het Land van Ravenstein gemiddeld per persoon veel minder geld beschikbaar was dan in de steden. Ze kwam er ook achter dat de pastoor in dit gebied een belangrijke rol speelde bij de armenzorg. Net als elders in de Republiek ging het bij de uitgaven meestal om geld, kleding of brandstof, zo stelt ze vast. ‘Er kwamen in het Land van Ravenstein wel typische dorpsbehoeften bij: een koe, een varken, het bewerken van land.’
Arnoud-Jan Bijsterveld, hoogleraar Cultuur in Brabant aan de universiteit in Tilburg, prijst het boek: ‘We leren veel over de interne organisatie van de dorpen in het Land van Ravenstein. Indrukwekkend is de inkijk in het leven van talrijke arme sloebers, door ziekte en ongeluk getroffen families, en ouden van dagen die het hoofd niet boven water konden houden.’ Hij voegt daaraan toe dat het boek een goudmijn is voor mensen die hun stamboom willen uitdiepen: ‘want we komen heel wat persoonlijke en gezinsgeschiedenissen tegen.’
Het boek is te bestellen bij Uitgeverij Pictures Publishers á € 24,95.