L.P.L. Pirenne en W.J. Formsma – Koopmansgeest te ‘s-Hertogenbosch in de vijftiende en zestiende eeuw; het kasboek van Jaspar van Bell 1564-1568

De rijke bron van de Bossche Protocollen verschaft pas goed inzicht in het geografische bereik van de handel van de stad, wanneer onderzoekers deze toetsen aan gegevens uit buitenlandse archieven. De stad ‘s-Hertogenbosch voert vanouds handel met verre steden: dat geldt al in de vroege Middeleeuwen frequent met de Italiaanse Lombarden, geldschieters en handelaren tegelijk, voor betrekkingen met Duitsland, Scandinavië en Vlaamse steden. Het hertogdom Brabant is beslist niet het enige en beperkte territorium, waarbinnen Bossche handelaren opereren.

Economisch schept de Rijn met haar talrijke zijarmen ongekende mogelijkheden. We treffen ook overeenkomsten aan in de kunstzinnige produkten tussen de stad en dat stroomgebied. Het Rijnland met Keulen als middelpunt, het hele Duitse rivierengebied en het gewest Holland bieden weliswaar staatkundig nauwelijks aanknopingspunten, maar commercieel betekenen ze des te meer. Bossche kooplui verschijnen in de vijftiende en zestiende eeuw niet alleen in Brugge, Antwerpen en Bergen op Zoom, maar ook in Arnhem, Zutphen, Deventer, Zwolle, Kampen, Venlo, Wezel en Duisburg en in het Hollandse Dordrecht.

Bekend is de befaamde Bossche orgelbouwschool van Hendrik Niehoff, die instrumenten plaatst tot diep in Duitsland en de Maasvallei. De open handelsgrenzen, die de stad ondankts ontij en politieke knechting zoveel mogelijk in stand weet te houden, blijken van levensbelang. Een interessante detailstudie om dit inzicht te verdiepoen biedt het kasboek van de hervormde Bosschenaar Jaspar van Bell, 30 pagina’s groot en volledig in deze studie afgedrukt. Dat kasboek verschaft niet alleen inzicht in de handelsomzet van Van Bell, maar ook in de wijze van bevrachting, de verezekering tegen schade en het gebruik van allerlei munstsoorten. We lezen er over zijn grondbezit en zijn overig financieel beheer. Het vermeldt tenslotte wetenswaardigheden over zijn familie en zijn persoon.